در دنیای دیجیتال امروز، اینترنت به عنوان یک بستر بی‌بدیل برای تبادل اطلاعات و توسعه خلاقیت هنری نقش حیاتی ایفا می‌کند. بسیاری از سایت‌ها و پلتفرم‌های آنلاین به طراحان و هنرمندان این امکان را می‌دهند که آثار خود را به اشتراک بگذارند، آموزش ببینند، با افراد حرفه‌ای در ارتباط باشند و از فرصت‌های شغلی بین‌المللی بهره‌مند شوند. برخی از این سایت‌ها، مانند Behance، Shutterstock، LinkedIn و Instagram، به منابع بسیار ارزشمند و تخصصی برای جامعه هنری تبدیل شده‌اند. این پلتفرم‌ها به هنرمندان کمک می‌کنند تا با آخرین ترندهای جهانی همراه شوند، به منابع آموزشی باکیفیت دسترسی داشته باشند و آثار خود را به مخاطبان وسیع‌تری معرفی کنند.
با این وجود، بسیاری از این سایت‌های مهم و کاربردی در ایران به دلایل نامشخص و ناموجه درگیر فیلترینگ شده‌اند. مشخص نیست که چرا باید دسترسی به پلتفرم‌هایی که تنها به خلاقیت و پیشرفت حرفه‌ای هنرمندان و طراحان کمک می‌کنند، محدود شود و هیچ جایگزین مناسبی هم برای آنها وجود ندارد. نکته آزار دهنده دیگر این است برخی از این پلتفرم ها مانند ادوبی کاربران ایرانی را تحریم و آی پی ایران را مسدود کرده‌اند.
این فیلترینگ گسترده نه تنها به توانایی هنرمندان برای ارتقاء سطح حرفه‌ای‌شان لطمه زده است، بلکه این تقلا برای رسیدن به دسترسی باعث نارضایتی و جنگ اعصاب هر روزه نیز می‌شود. طراحان و هنرمندان ایرانی که همواره به دنبال دستیابی به استانداردهای بین‌المللی و ارتباط با جوامع خلاق جهانی هستند، با موانع متعددی روبرو می‌شوند که انرژی و انگیزه آنها را کاهش می‌دهد.
از سوی دیگر، جامعه مجبور است برای دسترسی به این منابع ارزشمند علاوه بر صرف وقت سالانه هزینه‌های بالایی برای خرید فیلترشکن‌ها و VPN بپردازد. حتی در مواردی که از فیلترشکن‌های رایگان استفاده می‌کنند، با مشکلاتی نظیر قطعی‌های مداوم و عدم دسترسی پایدار مواجه‌اند. این موضوع نه تنها بر کارایی و تمرکز هنرمندان تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه باعث استرس، خستگی و احساس نارضایتی مداوم در میان آنها شده است.
سایت‌های ضروری که درگیر فیلترینگ شده‌اند
بسیاری از سایت‌ها که دسترسی به آنها برای هنرمندان و طراحان ضروری است، در ایران به دلایلی نامشخص فیلتر شده‌اند. در ادامه به چند سایت مهم که به‌طور گسترده توسط جامعه هنری جهان استفاده می‌شود، اما در ایران فیلتر است، اشاره می‌کنیم:
- تلگرام: پیام‌رسان تلگرام یکی از پرکاربردترین ابزارها برای ارتباطات حرفه‌ای و شخصی در ایران است. بسیاری از هنرمندان از این پلتفرم برای ارسال و حتا نگهداری آثار خود استفاده می‌کنند. با فیلتر بودن تلگرام، دسترسی به این کانال ارتباطی به‌شدت محدود شده است.
- لینکدین (LinkedIn): لینکدین یکی از اصلی‌ترین شبکه‌های حرفه‌ای و تخصصی در سطح جهان است که به هنرمندان کمک می‌کند با فرصت‌های شغلی بین‌المللی و پروژه‌های حرفه‌ای در ارتباط باشند. فیلتر بودن این سایت، توانایی هنرمندان ایرانی را برای برقراری این ارتباطات کاهش داده و بسیاری از آنها را از فرصت‌های شغلی بزرگ محروم کرده است.
- اینستاگرام: اینستاگرام یکی از پلتفرم‌های اصلی برای نمایش آثار هنری، جذب مخاطب و ارتباط با دیگر هنرمندان در سطح جهان است. اما به دلیل فیلترینگ این شبکه، استفاده از آن دشوارتر شده هرچند همه در آن حضور فعال دارند.
- دیسکورد (Discord): دیسکورد به عنوان یک پلتفرم تخصصی برای ارتباطات گروهی و حرفه‌ای در حوزه‌های مختلف، به‌ویژه بین هنرمندان و طراحان کاربرد زیادی دارد.
- سایت Pinterest که به‌عنوان یک منبع الهام برای طراحان شناخته می‌شود، به‌ویژه برای جستجوی تصاویر و ایده‌های خلاقانه و به اشتراک‌گذاری پروژه‌ها، یکی از بهترین ابزارهای آنلاین است. مسدود بودن و یا فیلتر بودن این سایت مانع دسترسی به منابع خلاقانه جدید و الهام‌بخش می‌شود و محدودیت‌های زیادی برای هنرمندان و طراحان در ایجاد پروژه‌های خلاقانه به وجود می‌آورد.
- ArtStation نیز یکی از بزرگترین پلتفرم‌ها برای هنرمندان دیجیتال و صنعت بازی‌های ویدیویی است که فضایی مناسب برای نمایش کارهای هنری و دسترسی به آموزش‌ها و منابع مرتبط فراهم می‌کند.
- هرچند YouTube یک سایت چندمنظوره است، اما برای هنرمندان و طراحان منبعی غنی از آموزش‌های تصویری، تحلیل‌های تخصصی، نقد و بررسی ابزارها و تکنیک‌های طراحی است. فیلتر بودن YouTube باعث محدودیت در دسترسی به این آموزش‌های رایگان و کاربردی شده و بسیاری از طراحان و هنرمندان را از بهبود مهارت‌های خود باز می‌دارد.
- سایت Dribbble دیگر پلتفرم محبوب در بین طراحان است که برای نمایش نمونه‌کارهای خلاقانه و ایجاد ارتباطات حرفه‌ای استفاده می‌شود. این سایت به طراحان کمک می‌کند تا به‌سرعت با جامعه هنری در سراسر جهان در تعامل باشند و از فرصت‌های شغلی و پروژه‌های بین‌المللی بهره‌مند شوند. اما فیلتر بودن Dribbble باعث کاهش این تعاملات و از دست رفتن فرصت‌های شغلی ارزشمند می‌شود.
- یکی از مهم‌ترین پلتفرم‌های آنلاین برای هنرمندان و طراحان، سایت Behance است که بستری مناسب برای به‌اشتراک‌گذاری نمونه‌کارها، دیدن پروژه‌های خلاقانه از دیگر هنرمندان و ایجاد ارتباطات حرفه‌ای با کارفرمایان است. این سایت به‌ویژه برای طراحان گرافیک، عکاسان، ویدیو سازان و دیگر افراد خلاق بسیار کاربردی است.
- بسیاری از سایت ها و پلتفرم‌های کاربردی هوش مصنوعی مانند چت جی‌پی‌تی و غیره نیز یا برای کاربران ایرانی مسدود هستند یا صابون فیلترینگ به تنشان خورده است.
وعده‌های ناتمام
یکی از وعده‌های کلیدی در انتخابات اخیر ریاست جمهوری ایران، رفع مشکل فیلترینگ و بهبود دسترسی به اینترنت آزاد بود. اما با گذشت چند ماه از انتخابات، هنوز هیچ اقدام شفاف و امیدوارکننده‌ای برای حل این مشکل صورت نگرفته است. جامعه هنری همچنان با مشکلات فیلترینگ، هزینه‌های گزاف و عدم دسترسی پایدار به منابع بین‌المللی مواجه است، بدون آن‌که چشم‌انداز روشنی برای حل این مشکلات وجود داشته باشد.