حدود دو هفته پیش همراه با ترند سبک جیبلی، مک‌دونالدز مکزیک با انتشار مجموعه‌ای از تصاویر تبلیغاتی در شبکه‌های اجتماعی، موجی از واکنش‌ها را برانگیخت. این تصاویر که به سبک انیمیشن‌های محبوب استودیو جیبلی طراحی شده بودند، بخشی از یک ترند فراگیر بودند که در آن هوش مصنوعی برای خلق آثار هنری شبیه به انیمه به کار گرفته می‌شد—ترندی که از شبکه‌های اجتماعی تا حتی رویدادهای رسمی در نقاط مختلف جهان را در بر گرفته بود.
این تصاویر، که به احتمال زیاد با ابزارهای مبتنی بر مدل GPT-4o شرکت OpenAI تولید شده بودند، محیط‌ها و محصولات مک‌دونالدز را با حال‌وهوای نقاشی‌های آبرنگی و جادویی استودیو جیبلی بازسازی کرده بودند. اما این اقدام که شاید در نگاه اول یک ادای احترام خلاقانه به نظر می‌رسید، خیلی زود به یک حاشیه جنجالی تبدیل شد. طرفداران و هنرمندان این کار را نه یک حرکت خلاقانه، بلکه مصداقی از سوءاستفاده از سبک متمایز یک استودیوی افسانه‌ای دانستند—آن هم بدون اجازه، همکاری یا حتی اشاره‌ای به منبع الهام.
استودیو جیبلی، که به لطف میراث چهل‌ساله‌اش و آثاری چون «پرنسس مونونوکه» و «شهر اشباح» همچنان در قلب طرفداران انیمیشن جایگاه ویژه‌ای دارد، همیشه به تعهدش به خلق آثار دست‌ساز و پراحساس شناخته شده است. هایائو میازاکی، یکی از بنیان‌گذاران این استودیو، سال‌ها پیش هنر تولیدشده توسط هوش مصنوعی را به شدت نقد کرده و آن را «توهینی به زندگی» خوانده بود. به همین دلیل، استفاده یک برند تجاری جهانی از ابزارهای هوش مصنوعی برای تقلید از سبک گیبلی، بدون رعایت اصول اخلاقی یا حقوقی، برای بسیاری ناامیدکننده و حتی توهین‌آمیز بود.
واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی تند و صریح بود. یکی از کاربران در فیس‌بوک نوشت: «مک‌دونالدز، این کار دزدی از استودیو جیبلی است. باید هزینه‌اش را بپردازید.» دیگری هشدار داد: «امیدوارم با شکایت مواجه شوید.» برخی هم بحث را به سمت آینده هنر و فناوری بردند و استدلال کردند: «شرکت‌ها فقط به نتیجه فکر می‌کنند، نه به تلاشی که پشت یک اثر است. حالا وقتشه که هم هوش مصنوعی رو یاد بگیریم و هم خلاقیت خودمون رو تقویت کنیم—یا پیش می‌افتیم یا عقب می‌مونیم.»
نکته دیگری که در این تصاویر جلب توجه کرد، نشانه‌های آشنای آثار تولیدشده توسط هوش مصنوعی بود: جزئیات نادرست آناتومی، مثل انگشتان گم‌شده یا فرم‌های غیرطبیعی اندام‌ها. این نقص‌ها، که برای چشم‌های تیزبین طرفداران انیمیشن به‌راحتی قابل‌تشخیص بود، به سوخت بیشتر برای انتقادها تبدیل شد.
حالا که دو هفته از اوج این جنجال گذشته، مک‌دونالدز مکزیک هنوز واکنشی رسمی به انتقادها نشان نداده است. اما این ماجرا درس‌های مهمی برای برندها و هنرمندان به جا گذاشته است: استفاده از فناوری‌های نوین مثل هوش مصنوعی در خلق آثار هنری، بدون رعایت اصول مالکیت فکری و احترام به میراث فرهنگی و هنری، می‌تواند به‌سرعت از یک فرصت تبلیغاتی به یک بحران روابط عمومی تبدیل شود.
در این میان، استودیو جیبلی همچنان می‌درخشد. چهلمین سالگرد این استودیو با بازسازی 4K فیلم‌هایی مثل «پرنسس مونونوکه» و عشق بی‌پایان طرفداران به آثارش، یادآور قدرت هنر اصیل و داستان‌گویی عمیق است. شاید این حاشیه، بهانه‌ای باشد تا بار دیگر به ارزش خلاقیت و اصالت در دنیای پرسرعت فناوری امروز فکر کنیم.