گوش دادن به موسیقی در محیط کار برای بسیاری از ما یک عادت روزمره است. برخی فکر می‌کنند موسیقی تمرکز و انگیزه را افزایش می‌دهد، برخی دیگر معتقدند ممکن است حواس‌پرت‌کن باشد. اما تحقیقات علمی نشان می‌دهد تاثیر موسیقی بر کار کردن، به عوامل مختلفی مانند نوع کار، سبک موسیقی و خلق و خوی فرد بستگی دارد. در این مقاله به بررسی تاریخچه برنامه‌های موسیقی در محیط کار، اثرات روانی و شناختی موسیقی، و راهکارهایی برای استفاده بهینه از موسیقی در دفتر کار پرداخته‌ایم.
بسیاری از ما هنگام کار دوست داریم موسیقی گوش کنیم. شاید فکر کنیم این کار تمرکز و انگیزه ما را بالا می‌برد، اما تحقیقات نشان می‌دهد ماجرا کمی پیچیده‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم.
موسیقی در خدمت کار و تاریخچه آن
داستان برنامه «موسیقی در محیط کار» به سال ۱۹۴۰ و بریتانیا برمی‌گردد، زمانی که جنگ جهانی دوم در اوج خود بود. دولت بریتانیا برای افزایش سرعت تولید مهمات در کارخانه‌ها، برنامه‌ای رادیویی با موسیقی شاد پخش کرد. موسیقی این برنامه نامرئی اما قدرتمند بود و ذهن هزاران کارگر را همزمان تحت تأثیر قرار می‌داد. نتیجه؟ بازدهی کارکنان پس از شنیدن موسیقی بین ۱۲ تا ۱۵ درصد افزایش پیدا کرد.
امروزه گوش دادن به موسیقی هنگام کار بسیار رایج است. یک نظرسنجی در سال ۲۰۱۹ نشان داد حدود نیمی از کارکنان بریتانیایی هنگام کار به موسیقی گوش می‌دهند و دو نفر از هر پنج نفر معتقدند که این کار به آن‌ها کمک می‌کند بیشتر و بهتر کار کنند. با رواج هدفون و پلی‌لیست‌های مخصوص افزایش بهره‌وری، برخی شرکت‌ها حتی در کل محیط کار موسیقی پخش می‌کنند.
اثر موتزارت: واقعیت یا افسانه؟
یکی از مشهورترین مفاهیم در زمینه موسیقی و بهره‌وری، «اثر موتزارت» است. ایده این است که گوش دادن به آثار نابغه‌ای مثل موتزارت می‌تواند توانایی‌های شناختی ما را تقویت کند. تحقیقات نشان داده سونات K.448 موتزارت امواج مغزی مرتبط با حافظه، تفکر و حل مسئله را افزایش می‌دهد، در حالی که برخی آثار دیگر، مانند «برای الیز» بتهوون، چنین اثر مستقیمی ندارند. حتی موش‌هایی که هفته‌ها به سونات موتزارت گوش داده بودند، در مازهای پیچیده بهتر از موش‌هایی که به بتهوون گوش داده بودند، عمل کردند.
با این حال، بسیاری از محققان معتقدند موسیقی صرفاً خلق و خوی ما را بهتر می‌کند و انگیزه و انرژی ما را بالا می‌برد، نه اینکه واقعاً هوش یا توانایی شناختی ما را افزایش دهد.
موسیقی و خلق و خو
دهه ۱۹۶۰ نظریه‌ای به نام «نظریه برانگیختگی» مطرح شد که می‌گوید افراد برای انجام کارهای طولانی و یکنواخت، نیاز به سطح مشخصی از تحریک ذهنی دارند. موسیقی می‌تواند مانند یک شات کافئین ذهن را فعال کند و توجه و تمرکز را افزایش دهد.
برای مثال، هنگام انجام کارهای خسته‌کننده یا تکراری، شنیدن موسیقی شاد می‌تواند سطح انرژی و انگیزه را بالا ببرد. در مقابل، موسیقی آرام یا غمگین ممکن است باعث کاهش انرژی و تمرکز شود. به همین دلیل است که برخی شرکت‌ها پلی‌لیست‌های مختلف را متناسب با زمان روز و خلق و خوی کارکنان آماده می‌کنند.
موسیقی برای چه کارهایی مفید یا مضر است؟
موسیقی برای همه نوع کار مناسب نیست. کارهای پیچیده ذهنی یا نیازمند حافظه کاری قوی، مانند حل مسئله ریاضی، برنامه‌نویسی یا تصمیم‌گیری‌های حساس، می‌توانند تحت تأثیر موسیقی قرار گیرند. برخی تحقیقات نشان داده دانشجویانی که هنگام انجام تست‌های ریاضی و خواندن متون موسیقی گوش می‌دادند، عملکرد ضعیف‌تری داشتند.
حتی در محیط‌های حساس مانند جراحی، موسیقی می‌تواند تأثیر منفی داشته باشد. بررسی فیلم ۲۰ عمل جراحی نشان داد جراحان هنگام پخش موسیقی پنج برابر بیشتر مجبور بودند درخواست‌های ساده را تکرار کنند، و این موضوع زمان عمل را نیز افزایش می‌داد.
بیشتر بخوانید: هوش مصنوعی در حال نابود کردن موسیقی است، و طراحی هم به زودی درگیر خواهد شد
تحقیقات علمی چه می‌گویند؟
یک فراتحلیل در سال ۲۰۱۱ نشان داد موسیقی پس‌زمینه می‌تواند روند مطالعه را مختل کند، کمی به حافظه آسیب بزند، اما واکنش‌های عاطفی مثبت ایجاد کند و در ورزش مفید باشد. به عبارت دیگر، موسیقی بیشتر باعث حال خوب و انگیزه می‌شود تا افزایش واقعی بهره‌وری.
تحقیقات دیگری نیز نشان داده‌اند که اگر کارکنان بتوانند موسیقی دلخواه خود را انتخاب کنند، عملکردشان بهتر می‌شود، اما این به نوع موسیقی یا مدت زمان گوش دادن بستگی ندارد. عامل اصلی، احساس آرامش و رضایت آن‌هاست، نه اثر مستقیم موسیقی روی عملکرد شناختی.
تأثیر روانی و دیدگاه ما
برخی دانشمندان معتقدند که موسیقی بهره‌وری را مستقیماً بالا نمی‌برد. بلکه ما آن را به عنوان «هدیه‌ای از کارفرما» تلقی می‌کنیم و خودمان را قانع می‌کنیم که سخت‌تر کار می‌کنیم. همین موضوع باعث می‌شود وقتی موسیقی قطع می‌شود، کارکنان احساس کنند چیزی از آن‌ها گرفته شده است.
توصیه‌های کاربردی برای محیط کار
- اگر می‌خواهید در محیط کار موسیقی پخش کنید، بهتر است پلی‌لیست حرفه‌ای و هماهنگ داشته باشید تا اختلاف سلیقه‌ها باعث حواس‌پرتی نشود.
- نوع موسیقی را متناسب با وظایف و زمان روز انتخاب کنید. هنگام کارهای تمرکزی موسیقی آرام و هنگام کارهای یکنواخت موسیقی شاد مناسب‌تر است.
- برای کارهای پیچیده یا نیازمند دقت بالا، بهتر است موسیقی پخش نشود یا کارکنان بتوانند به صورت فردی و با هدفون گوش دهند.
جمع‌بندی
موسیقی می‌تواند خلق و خو را بهتر کند، انگیزه را افزایش دهد و کار کردن را لذت‌بخش‌تر کند، اما لزوماً بهره‌وری را به صورت مستقیم بالا نمی‌برد. پاسخ علمی نهایی این است: «بستگی دارد.» نوع کار، سبک موسیقی، شخصیت و اختیار فرد در انتخاب موسیقی، همه بر نتیجه تأثیرگذار هستند.