نتایج یک پژوهش بین‌المللی تازه نشان می‌دهد فعالیت‌های خلاقانه مانند نقاشی، رقص، نوازندگی یا حتی بازی‌های ویدیویی می‌توانند روند پیری مغز را کندتر کنند و آن را تا هفت سال جوان‌تر نگه دارند. این مطالعه که در مجله‌ی معتبر Nature Communications منتشر شده، تصویری علمی و دقیق از تأثیر خلاقیت بر سلامت مغز ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که هنرمندان نه تنها ذهنی بازتر، بلکه مغزی جوان‌تر دارند.
خلاقیت؛ تمرین جوانی مغز
پژوهشگران با بررسی بیش از ۱۴۰۰ داوطلب از ۱۳ کشور مختلف، شامل رقصندگان تانگو، نوازندگان، هنرمندان تجسمی و بازیکنان حرفه‌ای ویدیوگیم، دریافتند افرادی که به‌طور منظم درگیر فعالیت‌های خلاقانه هستند، مغز جوان‌تری نسبت به میانگین سنی خود دارند.
در این تحقیق، از فناوری پیشرفته‌ی اسکن مغزی و مدلی به نام «ساعت مغزی» استفاده شد؛ مدلی که سن زیستی مغز را با توجه به ساختار، فعالیت و ارتباطات عصبی آن تخمین می‌زند. نتیجه شگفت‌انگیز بود: افراد خلاق به‌طور میانگین مغزی معادل ۷ سال جوان‌تر از سن واقعی خود داشتند.
نقش فعالیت‌های هنری در حفظ شبکه‌های عصبی
بررسی‌ها نشان داد فعالیت‌های خلاقانه به تقویت ارتباطات عصبی در بخش‌هایی از مغز کمک می‌کنند که معمولاً در معرض زوال مرتبط با افزایش سن قرار دارند؛ از جمله قشر پیش‌پیشانی، هیپوکامپوس و نواحی مسئول تصمیم‌گیری، تمرکز و حافظه.
در واقع، همان‌طور که ورزش باعث سلامت عضلات بدن می‌شود، هنر و خلاقیت نوعی ورزش برای مغز به شمار می‌آیند. این فعالیت‌ها موجب حفظ انعطاف‌پذیری ذهن، سرعت پردازش اطلاعات و توانایی تفکر چندوجهی می‌شوند.
تازه‌کارها هم سود می‌برند
جالب اینکه اثرات مثبت این فعالیت‌ها محدود به هنرمندان حرفه‌ای نیست. محققان تأکید کرده‌اند حتی افرادی که تازه یادگیری یک مهارت خلاقانه را آغاز می‌کنند، مانند نقاشی، رقص، موسیقی یا بازی‌های فکری، نیز پس از مدت کوتاهی شاهد بهبود عملکرد مغزشان هستند.
به‌گفته‌ی دکتر «کریستینا کابرال»، یکی از نویسندگان مقاله، «شروع یک فعالیت خلاقانه در هر سنی می‌تواند عملکرد مغز را بازآرایی کند؛ یعنی هیچ‌وقت برای جوان نگه داشتن ذهن دیر نیست.»
بیشتر بخوانید: ۴ گام عملی برای بازیابی خلاقیت از دست رفته!
رقص، موسیقی، بازی یا طراحی؛ همه موثرند
این پژوهش میان انواع مختلف فعالیت‌های خلاقانه تفاوتی قائل نشده و تأکید دارد که هر نوع درگیری ذهنی خلاقانه می‌تواند مؤثر باشد. از رقص‌های اجتماعی مانند تانگو تا نواختن پیانو، طراحی گرافیک، نقاشی، عکاسی یا حتی بازی‌های ویدیویی استراتژیک — همگی باعث تحریک مداوم مغز و تقویت مسیرهای عصبی می‌شوند.
به‌ویژه رقص و موسیقی، به‌دلیل درگیر کردن هم‌زمان چند حس (شنوایی، بینایی و حرکت)، بیشترین تأثیر را در کند کردن فرآیند پیری مغز دارند.
مغز خلاق، مغزی متصل‌تر
اسکن‌های مغزی نشان داد که افراد خلاق، شبکه‌های ارتباطی قوی‌تری در مغز دارند. این به آن معناست که بخش‌های مختلف مغز آن‌ها — از قسمت‌های حسی تا نواحی تصمیم‌گیری — با هماهنگی و کارایی بیشتری با یکدیگر کار می‌کنند.
چنین الگویی شباهت زیادی به مغزهای جوان‌تر دارد و یکی از عوامل اصلی در پیشگیری از بیماری‌هایی مانند آلزایمر یا زوال شناختی محسوب می‌شود.
خلاقیت، نسخه‌ای برای سلامت عمومی
پژوهشگران معتقدند این یافته‌ها باید در سیاست‌گذاری‌های سلامت عمومی نیز جدی گرفته شود. تشویق به فعالیت‌های هنری و خلاقانه در هر سن می‌تواند روشی کم‌هزینه و مؤثر برای پیشگیری از پیری زودرس مغز باشد.
به‌جای تمرکز صرف بر دارو یا مکمل‌ها، شاید وقت آن رسیده باشد که هنر و خلاقیت به‌عنوان بخشی از سبک زندگی سالم شناخته شوند.
پیام پژوهش برای طراحان و هنرمندان
نتایج این تحقیق برای جامعه‌ی خلاق نیز الهام‌بخش است. بسیاری از هنرمندان و طراحان درگیر فعالیت‌هایی هستند که نیاز به تمرکز، تخیل و نوآوری دارد — عواملی که حالا ثابت شده تأثیر مستقیمی بر سلامت مغز دارند.
به‌بیان دیگر، طراحی، نقاشی، یا حتی ایده‌پردازی نه‌تنها خلق زیبایی است، بلکه تمرینی برای جوان ماندن ذهن و مغز است.
محدودیت‌ها و نگاه آینده
هرچند این پژوهش از گسترده‌ترین نمونه‌های موجود است، اما محققان یادآور می‌شوند که نتایج به‌معنای رابطه‌ی قطعی علت و معلولی نیست.
عوامل دیگری مانند تغذیه، خواب، ژنتیک و سبک زندگی نیز می‌توانند در جوانی مغز نقش داشته باشند. با این حال، شواهد این تحقیق به‌قدری قوی است که خلاقیت را می‌توان یکی از کلیدهای علمیِ حفظ سلامت مغز دانست.
منبع: +