در حال حاضر، رمان‌های گرافیکی در دوران طلایی خود قرار دارند و به‌سرعت در حال تغییر دادن رابطه کودکان با کتاب‌ها هستند. ناشران هر ساله هزاران عنوان جدید برای سنین مختلف منتشر می‌کنند و این ژانر به یکی از پرفروش‌ترین دسته‌بندی‌های کتاب در آمریکا تبدیل شده است.
رونق رمان‌های گرافیکی و تأثیر آن بر کودکان
در یک بعدازظهر آزاد، وقتی الیزابت سگران، نویسنده این مقاله، به همراه دختر ۹ ساله‌اش به کتاب‌فروشی مورد علاقه‌شان می‌روند، دخترش مستقیم به سراغ بخش رمان‌های گرافیکی می‌رود. او کتاب‌هایی مانند Smile، Roller Girl و The New Girl را که برای گروه سنی ۸ تا ۱۲ سال منتشر شده‌اند، دوست دارد. این کتاب‌ها نه‌تنها با تصاویر رنگی و جذاب خود توجه کودکان را جلب می‌کنند، بلکه به مسائل مهمی مانند روابط خانوادگی، اضطراب اجتماعی و چالش‌های ارتباطی نیز می‌پردازند.
کودکان می‌توانند در مدت کوتاهی یک رمان گرافیکی را مطالعه کنند، اما بارها و بارها به آن بازمی‌گردند، گویی این کتاب‌ها راهنمایی برای مواجهه با موقعیت‌های پیچیده زندگی هستند. این ویژگی، برخلاف تصور برخی والدین، نه‌تنها نشان‌دهنده ضعف این ژانر نیست، بلکه نشان از تأثیرگذاری آن دارد.
چالش‌های پذیرش رمان‌های گرافیکی
با وجود محبوبیت گسترده، بسیاری از والدین و معلمان همچنان با این ژانر مخالف‌اند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که بیش از نیمی از کتابداران مدارس، با مقاومت والدین و معلمان در برابر این نوع کتاب‌ها مواجه‌اند، زیرا برخی آن‌ها را «ادبیات واقعی» نمی‌دانند. این نگرانی ریشه در تجربه نسل‌های قبلی دارد که با کتاب‌های کمیک ارتباط نزدیکی نداشتند. اما آیا این موضوع واقعاً اهمیتی دارد؟
کمیک‌ها چگونه بدنام شدند؟
در دهه ۱۹۴۰، صنعت کمیک با انتشار داستان‌هایی در ژانرهای مختلف از جمله وحشت، جنایی و ابرقهرمانی به اوج محبوبیت رسید. اما در دهه ۱۹۵۰، به دلیل محتوای بعضاً خشن و تصویری، مخالفت‌هایی علیه کمیک‌ها شکل گرفت. در سال ۱۹۵۴، فردریک ورتام، روانشناس، کتاب اغوای بی‌گناهان را منتشر کرد و ادعا کرد که کمیک‌ها بر کودکان تأثیر منفی دارند. این نگرانی‌ها باعث شد ناشران قوانین سختگیرانه‌ای برای کنترل محتوای کمیک‌ها اعمال کنند و بسیاری از شرکت‌های کمیک‌سازی از بین بروند.
بیشتر بخوانید: طراحی و داستان‌پردازی کمیک با هوش مصنوعی: راهنمای کار با AI Comic Factory
اما در دهه ۲۰۰۰، این ژانر با ورود مانگا و انتشار کمیک‌های دیجیتال در قالب وب‌کمیک‌ها دوباره مورد توجه قرار گرفت. ناشران متوجه شدند که می‌توانند با استفاده از این سبک، داستان‌های متنوعی را برای مخاطبان مختلف ارائه دهند.
ظهور ژانر جدید رمان‌های گرافیکی برای نوجوانان
تحول بزرگ این ژانر از سال ۲۰۱۰ آغاز شد، زمانی که انتشارات اسکولاستیک، کتاب Smile را منتشر کرد. این کتاب درباره دختری است که در دوران راهنمایی، دچار حادثه‌ای می‌شود و مجبور به استفاده از وسایل ارتودنسی می‌شود. روایت صمیمانه و طراحی رنگارنگ این کتاب باعث شد که به سرعت در میان کودکان و نوجوانان محبوب شود. موفقیت این کتاب راه را برای سایر نویسندگان باز کرد و به‌زودی تمامی ناشران کودک به دنبال انتشار کتاب‌های گرافیکی برای گروه‌های سنی پایین‌تر رفتند.
توری شارپ، یکی از نویسندگان جوان این حوزه، معتقد است که رمان‌های گرافیکی به خوانندگان این امکان را می‌دهند تا با داستان‌هایی که با مسائل زندگی‌شان مرتبط است، ارتباط عمیقی برقرار کنند. او که اولین کتاب خود را در سال ۲۰۲۱ منتشر کرد، از تجربه شخصی خود در زمینه طلاق والدینش الهام گرفت. شارپ می‌گوید:
“من فکر می‌کردم که می‌توانم این داستان را به صورت یک روایت تخیلی، مثلاً درباره یک اژدها که والدینش از هم جدا شده‌اند، بنویسم. اما در نهایت متوجه شدم که اگر داستانی واقعی برای کودکان تعریف کنم، تأثیر آن بیشتر خواهد بود.”
آیا رمان‌های گرافیکی کودکان را از ادبیات کلاسیک دور می‌کنند؟
بسیاری از والدین نگران‌اند که کودکانشان به دلیل عادت به خواندن رمان‌های گرافیکی، دیگر سراغ متون کلاسیک نروند. این نگرانی در حالی مطرح می‌شود که مطالعات جدید نشان داده است کودکانی که در اوقات فراغت خود رمان‌های گرافیکی می‌خوانند، دو برابر بیشتر از سایر همسالان خود به مطالعه علاقه‌مند می‌شوند و خود را خوانندگان بهتری می‌دانند.
نامراتا تریپاتی، ناشر کتاب‌های کودک در پنگوئن، بر این باور است که تجربه مطالعه در دوران کودکی، تأثیر مستقیمی بر نگرش فرد نسبت به کتاب و ادبیات در بزرگسالی دارد. رمان‌های گرافیکی، علاوه بر افزایش انگیزه مطالعه، به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های روایی خود را تقویت کنند و تخیل قوی‌تری داشته باشند.
رشد چشمگیر رمان‌های گرافیکی نشان می‌دهد که این ژانر به بخش مهمی از دنیای کتابخوانی کودکان تبدیل شده است. برخلاف تصور برخی والدین، این کتاب‌ها نه‌تنها مانعی برای مطالعه نیستند، بلکه دروازه‌ای به دنیای ادبیات محسوب می‌شوند. در دنیایی که کودکان با محتوای بصری درگیر هستند، این رمان‌ها می‌توانند پلی میان فرهنگ تصویری و دنیای داستان‌گویی باشند و نسل جدیدی از خوانندگان را پرورش دهند.
نویسنده: الیزابت سگران