ویژگی‌های یک تیم موفق و برجسته چیست؟ احتمالاً شنیده‌اید که موفقیت یک تیم به ایجاد اعتماد، تقویت حس امنیت روانی و شکل‌دادن به یک ذهنیت مشترک وابسته است. این‌ها منطقی به نظر می‌رسند. شاید به شما گفته شده که اجماع اهمیت دارد و سلسله‌مراتب مضر است. یا ضرب‌المثل قدیمی «در تیم، من وجود ندارد» را شنیده‌اید. این‌ها اصول اولیه تیم‌سازی هستند؛ اما نکته‌ای کلیدی را نادیده می‌گیرند: در حالی که بسیاری از سازمان‌ها روی یکپارچگی و یکنواختی اعضای تیم تمرکز می‌کنند، تیم‌های واقعاً موفق از نقش‌ها و استعدادهای متنوع و متمایز اعضای خود بهره می‌برند.
در هر تیم با عملکرد بالا، افرادی با نقش‌های مشخص حضور دارند:
- کارگردان: کسی که رهبری تصمیم‌گیری را بر عهده می‌گیرد.
- دستاورد: فردی که کارها را به سرانجام می‌رساند و نتایج ملموسی تولید می‌کند.
- تثبیت‌کننده: کسی که تیم را در مسیر و برنامه نگه می‌دارد.
- هماهنگ‌کننده: فردی که روابط بین اعضای تیم را سالم و پویا حفظ می‌کند.
- پیشگام: کسی که با ایده‌های خلاقانه و خارج از عرف، تیم را به چالش می‌کشد.
ترکیب ایده‌آل نقش‌ها در یک تیم چیست؟
برای پاسخ به این پرسش، از هزاران مدیر و رهبر سازمانی خواستیم تیم‌های «بهترین» و «بدترین» خود را ارزیابی کنند. نتایج، الگوهای جالبی را نشان داد:
- 97 درصد از تیم‌های برتر، هر پنج نقش را در خود داشتند.
- در مقابل، تنها 21 درصد از تیم‌های ضعیف همه این نقش‌ها را پوشش داده بودند.
دلیل این تفاوت روشن است: موفقیت یک تیم بدون حضور این استعدادهای متنوع دشوار است. حتماً تیم‌هایی را دیده‌اید که پر از کارگردان‌هایی هستند که برای تصمیم‌گیری با هم رقابت می‌کنند، اما هیچ دستاوردی برای اجرای کارها وجود ندارد. یا تیمی بدون کارگردان که در تصمیم‌گیری ناتوان است. شاید هم تیمی بدون پیشگام که ایده‌های خلاقانه در آن جایی ندارند.
البته هر تیمی دقیقاً پنج عضو ندارد. پس چگونه می‌توان ترکیب درستی از نقش‌ها داشت و همچنان موفق بود؟ تحقیقات ما نشان می‌دهد که تیم‌های برتر معمولاً می‌توانند تعداد بیشتری هماهنگ‌کننده و دستاورد را مدیریت کنند، و وجود پیشگام‌های زیاد به‌ندرت مشکل‌ساز می‌شود. در ادامه، جزئیات بیشتری درباره هر نقش ارائه می‌کنیم:
هماهنگ‌کننده‌ها
هماهنگ‌کننده‌ها بر تقویت همکاری و حل تعارضات تمرکز دارند. داشتن تعداد بیشتری از آن‌ها می‌تواند ارتباطات و کار تیمی را بهبود بخشد، تعارضات داخلی را کاهش دهد و همکاری را تقویت کند. تا زمانی که سایر نقش‌ها پوشش داده شده باشند، وجود هماهنگ‌کننده‌های زیاد معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما اگر تیم تنها از هماهنگ‌کننده‌ها تشکیل شده باشد، ممکن است به «مهربانی بیش از حد» دچار شود که به قیمت نادیده گرفتن نتایج، ضرب‌الاجل‌ها و نوآوری تمام می‌شود. این می‌تواند به گروه‌فکری یا عدم توجه به دیدگاه‌های متنوع منجر شود.
دستاوردها
وقتی صحبت از دستاوردها می‌شود، داشتن افرادی که کارها را با کیفیت بالا و بدون نیاز به مدیریت انجام می‌دهند، ایده‌آل است. دستاوردها در مقایسه با سایر نقش‌ها رایج‌ترند، بنابراین احتمالاً تیم شما چند نفر از آن‌ها خواهد داشت. تیمی پر از دستاوردها در اجرای وظایف عالی عمل می‌کند، اما ممکن است در تصمیم‌گیری، نوآوری یا پویایی بین‌فردی ضعف داشته باشد. همچنین خطر رقابت به جای همکاری وجود دارد، زیرا دستاوردها ممکن است برای اثبات توانایی‌های فردی خود رقابت کنند. اما وقتی با سایر نقش‌ها متعادل شوند، داشتن دستاوردهای زیاد مشکلی ایجاد نمی‌کند.
بیشتر بخوانید: چگونه به صورت حرفه‌ای کار تیمی انجام دهیم؟
پیشگام‌ها
تیمی پر از پیشگام‌ها بدون سایر نقش‌ها، ایده‌های درخشان اما بدون اجرا تولید می‌کند. چنین تیمی ممکن است از یک ایده نوآورانه به دیگری بپرد بدون اینکه هیچ‌کدام را به سرانجام برساند. همچنین ممکن است محیطی بیش از حد آشوبناک ایجاد کند که ثبات لازم برای عملکرد پایدار را ندارد. با این حال، پیشگام‌ها در سازمان‌ها کمیاب‌اند، بنابراین پیدا کردن حتی یک نفر از آن‌ها چالش بزرگ‌تری از مدیریت تعداد زیادشان است.
تثبیت‌کننده‌ها
تثبیت‌کننده‌ها که در اکثر سازمان‌ها فراوان‌اند، روی حفظ نظم و برنامه‌ریزی تمرکز دارند. اما تعداد زیاد آن‌ها می‌تواند تیم را بیش از حد خشک و فرآیندمحور کند، که به نوآوری و پاسخ سریع به تغییرات آسیب می‌رساند. چنین تیمی ممکن است فرصت‌ها را از دست بدهد یا در محیط‌های پویا نتواند چالش‌ها را برطرف کند. برای متعادل کردن اجتناب طبیعی تثبیت‌کننده‌ها از ریسک، وجود یک پیشگام ضروری است.
کارگردان‌ها
کارگردان‌ها نیز در سازمان‌ها رایج‌اند. اما تعداد زیاد آن‌ها می‌تواند به کشمکش‌های قدرت، تصمیم‌گیری‌های متضاد و نبود جهت‌گیری واحد منجر شود. این وضعیت مانند «آشپزهای زیاد در آشپزخانه» است که باعث بحث‌های بی‌پایان درباره استراتژی و رهبری می‌شود و ممکن است تیم را فلج کند. همچنین نبود دنبال‌کنندگان در چنین تیمی می‌تواند اجرای تصمیمات را با مشکل مواجه کند.
نتیجه‌گیری: تنوع، کلید موفقیت
تنوع در نقش‌ها برای ایجاد تعادل ضروری است. شما به ترکیب مهارت‌ها و دیدگاه‌های مختلف نیاز دارید تا تیم‌تان بدرخشد. به عنوان مثال، در تیمی با هشت نفر، می‌توانید یک کارگردان، یک تثبیت‌کننده، یک پیشگام، دو هماهنگ‌کننده و سه دستاورد داشته باشید. البته، شرایط همیشه یکسان نیست. اگر کارگردان یا تثبیت‌کننده شما کمی ملایم‌تر باشند، داشتن دو نفر از هر کدام مشکلی ایجاد نمی‌کند. همین امر برای پیشگام نیز صدق می‌کند.
مهم‌تر از تعداد افراد در هر نقش، اطمینان از نمایندگی استعدادها و صداهای کارگردان، تثبیت‌کننده، دستاورد، پیشگام و هماهنگ‌کننده است. این ترکیب، تیمی قدرتمند و موفق می‌سازد.
این مقاله برگرفته از کتاب «Team Players: The Five Critical Roles You Need to Build a Winning Team» نوشته‌ی مارک مورفی (۲۰۲۵) است.