منظور از فایل لایه باز، فایل ایجاد شده در برنامه فتوشاپ و ایلستریتور است. از آنجایی که مشتری هزینه کار را پرداخت می‌کند خود را مالک آن می‌داند و از طرف دیگر هم طراح پروژه این فایل ها را متعلق به خودش می‌داند. بعضی از طراحان در این مواقع نمی‌دانند که حق با مشتری است یا نه، به همین خاطر تمامی فایل‌ها را در اختیار مشتری قرار می‌دهند. اما آیا ما به عنوان طراح موظف هستیم فایل لایه باز را به مشتری تحویل دهیم یا نه؟
مالکیت فایل لایه باز برای چه کسی است؟
مشتری: «عالی شده. فقط فایل های لایه باز روهم برام فرستید، من هم چک رو براتون می نویسم.»
طراح: «امکانش نیست اون فایل ها رو براتون بفرستم. شما فقط هزینه فایل تک لایه رو پرداخت می کنید.»
مشتری: «منظورتون چیه؟ فایل خودمه. اگر برام نفرستید هزینه کار رو پرداخت نمیکنم.»
تا به حال در چنین موقعیتی قرار گرفته‌اید؟ همیشه بین طراح و مشتری چنین بحث هایی بوجود می آید که گاها منجر به درگیری هم می‌شود.
می خواهیم در ادامه حق مالکیت معنوی طراح را با یک مثال توضیح دهیم. تصور کنید فردی یک انبارچوب دارد. از آنجایی که این فرد مالک تک تک چوب هاست می تواند در هر زمان که خواست تعدادی از آنها را بفروشد. در مورد طراح هم این موضوع صدق می‌کند به این معنی که طراح اجازه دارد به عنوان مالک اثرهایی که تولید کرده هر کدام از آن ها را بفروشد یا نگه دارد. البته به جز شرایطی که کارمند شرکتی باشد و یا قوانین خاصی در متن قرارداد کاری اش نوشته شده باشد.
طراح، مالک تمامی آثاری است که خلق می‌کند. او نه تنها ملزم به بخشیدن آنها نیست بلکه می‌تواند آن را برای خودش نگه داشته و یا به قیمتی که دوست دارد بفروشد.
پس لازم نیست که فایل لایه باز را به مشتری تحویل دهیم.
مالکیت فایل لایه باز برای چه کسی است؟اما در عمل چه باید کرد؟
درست است که فایل لایه باز متعلق به طراح است اما اگر نمی خواهید مشتری را از دست داده و تمایل به همکاری مجدد با او را در پروژه های دیگری دارید، بهتر است که خواسته اش را برآورده کنید. بهترین راه حل این است که قبل از شروع پروژه در مورد مسائل مختلف گفت و گو کنید. برای جلوگیری از به وجود آمدن هرگونه کشمکش در پایان کار، از همان ابتدا بگویید که می‌خواهید کدام نوع فایل را به او تحویل دهید. هم چنین بگویید که هزینه‌ی پرداخت شده تنها شامل فایلی می‌شود که به او تحویل خواهید داد و نه چیز دیگری.
به خاطر داشته باشید که تمامی شرایط را در متن قرارداد به صورت مکتوب ثبت کنید. اما اگر نکات گفته شده در بالا رعایت نشود چه کاری می‌توان کرد؟ در این مواقع با توجه به رابطه‌ای که با مشتری دارید و هزینه ای که پرداخته شده می توانید به تصمیم نهایی برسید.
چرا مشتریان به نگه داشتن فایل های لایه باز علاقه دارند؟
دلایل متفاوتی برای این کار وجود دارد. گاهی مشتریان به دنبال هدف خاصی از این تقاضا هستند و گاهی بی منظورند. مشتریان معمولا نگران این موضوع هستند که قصد تغییر اثر را داشته باشند و طراح آن در دسترس نباشد!
در این شرایط با در اختیار داشتن فایل لایه باز می‌توانند از طراح دیگری کمک بگیرند. اما همیشه اینطور نیست، گاهی مشتری می‌خواهد در پروژه های دیگر هم از طرح شما استفاده کند و نیاز به پرداخت هزینه‌ی مجدد به طراح دیگری نداشته باشد. او با استفاده از فایل لایه باز در هزینه ها صرفه جویی کرده و کار برای او بسیار آسان می شود.
حرف آخر
هر آنچه که گفتیم به منظور افزایش آگاهی شما و دانستن نیت افراد مختلف است. بنابراین، اگر تصمیم دارید که فایل لایه باز را به مشتری تحویل دهیم، حتما این موضوع را مطرح کنید که اجازه‌ی استفاده از آن را در پروژه‌های دیگر ندارد و اگر چنین اتفاقی افتاد به منزله نقض قرارداد خواهد بود.
در آخر این طراح است که تصمیم می‌گیرد فایل لایه باز کار را به مشتری تحویل دهد یا نه! چرا که به لحاظ حقوقی قدرت چنین انتخابی را دارد. به یاد داشته باشید که بهترین کمک شما در این مسئله گفت وگوی صریح در رابطه با شرایط کار، قبل از بستن قرارداد با مشتری است.
