نرم‌افزارهای ادوبی سال‌هاست که به‌عنوان ابزارهای کلیدی در حوزه گرافیک و چاپ شناخته می‌شوند؛ از فتوشاپ گرفته تا فناوری‌های نوین مبتنی بر هوش مصنوعی. به همین مناسبت، گفت‌وگویی با دکتر امیرعباس عیوض‌زاده، مدرس رسمی ادوبی و متخصص حوزه چاپ، ترتیب داده شده است؛ فردی که بیش از ۳۳ سال سابقه در زمینه آموزش و پژوهش در عرصه گرافیک فعالیت داشته است. این گفت‌وگو به بررسی مسیر حرفه‌ای ایشان، از نخستین تجربیات با فتوشاپ تا کاوش در ابزارها و فناوری‌های جدید ادوبی، اختصاص دارد. در ادامه، دیدگاه‌های دکتر عیوض‌زاده درباره گذشته، حال و آینده فناوری‌های گرافیکی مرور شده است.
شروع مسیر امیرعباس عیوض‌زاده با ادوبی چگونه بود؟ چه شد که تصمیم گرفتید مدرس رسمی این شرکت شوید و این مجوز را از ادوبی گرفتید
برای پاسخ به این سؤال باید به سی و چند سال پیش بازگردم، زمانی که فعالیت حرفه‌ای‌ام در دنیای دیجیتال و طراحی آغاز شد. آن زمان با نرم‌افزار Deluxe Paint روی پلتفرم Amiga کار می‌کردم—ابزاری ساده اما انقلابی برای زمان خود. البته قابلیت‌هایش محدود بود، اما همان‌جا بود که علاقه‌ام به طراحی دیجیتال جدی شد.
بعدها با عرضه فتوشاپ، که در آن زمان فقط برای سیستم‌های اپل ارائه شده بود، توانستم از طریق یکی از دستگاه‌های مک به این نرم‌افزار دسترسی پیدا کنم. در آن دوره، آموزش یا راهنمای جامعی وجود نداشت، جز یک فایل Help ساده. همه‌چیز با آزمون و خطا پیش می‌رفت. همین امر سبب شد جزو اولین کسانی باشم که فتوشاپ را از نسخه‌های ابتدایی آموخت و به‌صورت جدی با آن کار کرد.
یک نقطه عطف مهم، حضورم در نمایشگاه‌های Gitex در امارات بود. آنجا از سوی شرکت اپل دعوت شدم تا کارگاه‌هایی برگزار کنم و فتوشاپ را به طراحان منطقه معرفی نمایم، زمانی که هنوز برای ویندوز منتشر نشده بود. در همان رویداد با کمپانی ادوبی آشنا شدم، بسیار پیش از آنکه بحث گواهینامه‌های رسمی مدرسین مطرح شود.
من با ادوبی تنها کار نمی‌کنم، با آن زندگی می‌کنم! بخش عمده مطالعات، تحقیقات، و آموزش‌هایم حول اکوسیستم ادوبی شکل گرفته است. فتوشاپ تنها یک آغاز بود، اما اکنون تقریباً روی بیشتر نرم‌افزارهای این مجموعه تحقیق و تدریس می‌کنم.
به نظر شما بزرگ‌ترین تغییری که ادوبی در ۲۰ سال گذشته در صنعت گرافیک و طراحی ایجاد کرده چیست؟
برای بررسی بزرگ‌ترین تغییرات ایجادشده توسط ادوبی در این سال‌ها، باید نگاهی به تاریخچه نرم‌افزارهایش داشته باشیم. ادوبی با ارائه Adobe Creative Suite، تا نسخه CS6، تحولی بزرگ در صنعت گرافیک ایجاد کرد. اما بزرگ‌ترین انقلاب در سال ۲۰۱۳ با معرفی Adobe Creative Cloud رخ داد. این سیستم اشتراکی دسترسی به همه نرم‌افزارهای ادوبی را آسان‌تر کرد و امکان ذخیره و اشتراک فایل‌ها در فضای کلاود را فراهم نمود.
علاوه بر این، ورود هوش مصنوعی به اکوسیستم ادوبی، یعنی Adobe Sensei، گام بزرگ دیگری بود. این سیستم یادگیری ماشین رفتار کاربران را در سطح جهانی تحلیل می‌کند و نتایج بهینه‌ای ارائه می‌دهد. اکنون طراحان می‌توانند با یک توصیف متنی ساده، تصاویری جدید خلق کنند، بدون نیاز به فرآیندهای پیچیده.
تأثیر ادوبی به گرافیک محدود نشده است. از پزشکی و چاپ گرفته تا عکاسی، تبلیغات محیطی، و بسته‌بندی، ابزارهای ادوبی صنایع مختلفی را متحول کرده‌اند و استانداردهای جدیدی برای کیفیت و خلاقیت تعریف کرده‌اند.
شما که هنوز با ادوبی در ارتباط هستید، چه ترندها یا ابزارهای جدیدی از این شرکت در راه است که طراحان ایرانی باید برای آن آماده باشند؟
نخستین نکته‌ای که باید ذکر کنم این است که دسترسی کامل به سرویس‌های ادوبی، مانند ابزارهای هوش مصنوعی، تنها با نسخه‌های اورجینال ممکن است، که به دلیل هزینه‌ها و تحریم‌ها برای کاربران ایرانی چالش بزرگی است. سرعت پایین اینترنت نیز کار با ابزارهای ابری و هوش مصنوعی ادوبی را دشوارتر می‌کند.
با این حال، آینده ادوبی مملو از نوآوری است. یکی از روندهای هیجان‌انگیز، قابلیت‌های پیشرفته هوش مصنوعی در فتوشاپ و ایلاستریتور است. به‌زودی می‌توان وکتور آرت‌ها را در ایلاستریتور با چرخش ۳۶۰ درجه مشاهده و بررسی کرد، بدون نیاز به تغییر دستی. در فتوشاپ نیز با هوش مصنوعی می‌توان یک عکس را چرخاند و از زوایای مختلف با جزئیات دقیق مشاهده کرد. این ابزارها طراحی را سریع‌تر و خلاقانه‌تر می‌کنند.
طراحان ایرانی باید آماده باشند که حتی با وجود محدودیت‌ها، با این روندها همگام شوند. یادگیری مداوم و انطباق با فناوری‌های جدید، کلید موفقیت در این حوزه است.
به‌عنوان یک مدرس با تجربه، بزرگ‌ترین اشتباه رایج طراحان ایرانی را در کار با نرم‌افزارهای ادوبی چه می‌بینید؟
بزرگ‌ترین اشتباه رایج طراحان ایرانی، چیزی است که من آن را «تئوری دانینگ-کروگر» یا همان توهم دانایی می‌نامم. بسیاری با آموختن مقدار اندکی از نرم‌افزارهای ادوبی، تصور می‌کنند همه‌چیز را می‌دانند و نیازی به یادگیری بیشتر ندارند. این دیدگاه کاملاً نادرست است.
نرم‌افزارهای ادوبی پیوسته در حال به‌روزرسانی هستند و قابلیت‌های جدیدی به آنها افزوده می‌شود. برای موفقیت، باید همواره در حال یادگیری باشیم. به‌ویژه اکنون که هوش مصنوعی و ابزارهای جدید در حال تغییر قواعد بازی هستند، اگر یادگیری را متوقف کنیم، از رقبا عقب خواهیم ماند. ذهن باز و تعهد به آموزش مداوم، رمز پیشرفت در این حوزه است.
برای یک طراح گرافیک که تازه می‌خواهد فتوشاپ یا ایلاستریتور را یاد بگیرد، از کجا باید شروع کند که هم سریع یاد بگیرد، هم پایه قوی داشته باشد؟
برای کسی که تازه می‌خواهد فتوشاپ یا ایلاستریتور را بیاموزد، نخستین گام، آشنایی با مبانی تصاویر دیجیتال است. موضوعاتی مانند فرمت‌های فایل، مدیریت رنگ، و اصول خلاقیت و ایده‌پردازی. بدون این پایه‌ها، حتی بهترین نرم‌افزارها نیز کارآمد نخواهند بود.
پس از آموختن این مبانی، می‌توان وارد نرم‌افزار شد و با دانش به‌دست‌آمده، در زمینه‌هایی مانند عکاسی، طراحی وب، یا اپلیکیشن فعالیت کرد. آموزش‌های کوتاه در یوتیوب یا اینستاگرام برای شروع مناسب هستند، اما برای پایه قوی، به آموزش‌های ساختارمند و اصولی نیاز است. یک دوره خوب، هم سرعت یادگیری را افزایش می‌دهد و هم فرد را برای پروژه‌های واقعی آماده می‌کند.
تفاوت تدریس نرم‌افزارهای ادوبی در ایران با استانداردهای جهانی چیست، با توجه به تجربه‌تان در لندن و کشورهای دیگر؟
تفاوت‌های بسیاری بین آموزش نرم‌افزارهای ادوبی در ایران و استانداردهای جهانی وجود دارد. در کشورهای پیشرفته، دوره‌ها بر اساس نیازهای بازار جهانی طراحی می‌شوند و منابع به‌روز به‌راحتی در دسترس هستند. اما در ایران، به دلیل شرایط خاص، دوره‌ها گاهی بر نیازهای داخلی متمرکزند و منابع جدید با تأخیر در دسترس قرار می‌گیرند.
یک تفاوت مهم، استفاده از نسخه‌های اصلی نرم‌افزارهاست. در خارج، آموزش‌ها با نسخه‌های رسمی انجام می‌شود که همه امکانات را دارند. اما در ایران، بسیاری به دلیل هزینه‌ها از نسخه‌های غیررسمی استفاده می‌کنند که محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند.
سبک آموزش نیز متفاوت است. در کشورهای پیشرفته، آموزش‌ها پروژه‌محور و تعاملی هستند و ارتباط قوی با صنعت دارند. در ایران، گاهی سبک‌های سنتی‌تر غالب‌اند و ارتباط با پروژه‌های واقعی کمتر است. البته این موضوع به مدرس بستگی دارد، اما به‌هرحال، ساختارمند کردن آموزش‌ها در ایران چالش بزرگی است.
اگر قرار باشد فقط یک ابزار یا قابلیت از کل مجموعه ادوبی را به یک طراح پیشنهاد دهید که حتماً مسلط شود، آن چیست و چرا؟
اگر قرار باشد تنها یک ابزار از مجموعه ادوبی را پیشنهاد دهم، آن فتوشاپ است. فتوشاپ پایه طراحی دیجیتال است و برای هر کسی که در این حوزه فعالیت می‌کند، ضروری است. حتی اگر با وکتورها کار کنید، باز هم برای ویرایش عکس، روتوش، یا ترکیب‌های تصویری به فتوشاپ نیاز خواهید داشت.
از خلق تصاویر ساده تا دیجیتال پینتینگ، تصحیح رنگ، و تکنیک‌های پیشرفته مانند ماسکینگ، فتوشاپ یک ابزار همه‌کاره است. تسلط بر آن نه‌تنها کار شما را قوی‌تر می‌کند، بلکه انعطاف لازم برای درخشیدن در هر پروژه‌ای را به شما می‌دهد.
شما در زمینه طراحی بسته‌بندی و برندینگ نیز تخصص دارید. چگونه از نرم‌افزارهای ادوبی برای تقویت این حوزه‌ها استفاده می‌کنید؟
طراحی بسته‌بندی و برندینگ همواره برایم جذاب بوده است. برای طراحی لوگو و المان‌های هویتی، از Adobe Illustrator استفاده می‌کنم، زیرا دقت و مقیاس‌پذیری بالایی دارد. برای موکاپ‌های گرافیکی و طراحی بصری بسته‌بندی، Adobe Photoshop بهترین انتخاب است، با قابلیت‌های لایه‌ها و افکت‌های تصویری.
برای مستندسازی برند و طراحی کاتالوگ، Adobe InDesign انتخاب اصلی است. در پروژه‌های پیشرفته‌تر، از Adobe Dimension و Substance 3D برای شبیه‌سازی سه‌بعدی بسته‌بندی استفاده می‌کنم تا خروجی واقعی به مشتری ارائه دهم.
مدیریت رنگ برایم حیاتی است. با تسلط بر color modes، color profiles، و soft proofing در فتوشاپ و ایلاستریتور، اطمینان حاصل می‌کنم که رنگ‌ها در چاپ و دیجیتال یکپارچه باشند. ادوبی برای من تنها یک ابزار نیست، بلکه راهی برای خلق هویت‌های ماندگار است.
با آمدن هوش مصنوعی به ابزارهای ادوبی (مثل Firefly یا Generative Fill)، فکر می‌کنید آینده شغل طراحی گرافیک در ایران چگونه تغییر می‌کند؟
با ورود ابزارهای هوش مصنوعی مانند Firefly و Generative Fill به ادوبی، وارد دوره جدیدی در طراحی شده‌ایم. این ابزارها کارهایی را که ساعت‌ها طول می‌کشید، در چند ثانیه با کیفیت بالا و قابلیت ویرایش انجام می‌دهند.
در ایران، این تغییر هم تهدید است و هم فرصت. اگر طراحی صرفاً اجرا و کپی ترندها باشد، هوش مصنوعی می‌تواند جای آن را بگیرد. اما اگر با خلاقیت و درک عمیق از فرم و رنگ کار کنید، ارزش شما بیشتر هم خواهد شد. طراحان ایرانی که هوش مصنوعی را بیاموزند، می‌توانند سریع‌تر و حرفه‌ای‌تر کار کنند، حتی با وجود محدودیت‌ها.
هوش مصنوعی دستیار خلاق است، نه جایگزین. در برندینگ، بسته‌بندی، و مدیریت رنگ، همچنان ذهن و تجربه انسانی حرف اول را می‌زند. آینده متعلق به کسانی است که با فناوری هم‌مسیر شوند.
بهترین توصیه دکتر امیرعباس عیوض‌زاده به طراحان ایرانی که می‌خواهند در سطح جهانی بدرخشند و حتی با شرکت‌هایی مثل ادوبی همکاری کنند چیست؟
بهترین توصیه‌ام به طراحان ایرانی این است که تفکر طراحی (Design Thinking) را عمیقاً بیاموزند و فراتر از ابزار، به حل مسئله و خلق تجربه بیندیشند. مهارت نرم‌افزاری مهم است، اما خلاقیت ساختاریافته شما را متمایز می‌کند.
دوم، زبان جهانی را بیاموزید: نه‌تنها انگلیسی، بلکه ارائه حرفه‌ای، مستندسازی فرآیند، و ساخت پورتفولیوی بین‌المللی. شرکت‌های بزرگ به فرآیند تفکر شما توجه می‌کنند، نه صرفاً یک فایل زیبا.
سوم، خودباوری. استعداد ایرانی‌ها در سطح جهانی حرف برای گفتن دارد. از رقابت نترسید، در چالش‌های بین‌المللی شرکت کنید، شبکه‌سازی کنید، و دیده شوید. برای همکاری با برندهایی مانند ادوبی، نگاه پژوهشی و آینده‌نگر داشته باشید. کسی که پیوسته می‌آموزد و نوآوری می‌کند، در رادار این شرکت‌ها قرار می‌گیرد.
اولین پروژه گرافیکی که با نرم‌افزارهای ادوبی انجام دادید چه بود و هنوز به خاطر دارید؟
نخستین پروژه‌ام با ادوبی هنوز در ذهنم است. مربوط به جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه بود. ایده‌ام این بود که کارت‌های بازی طراحی کنم با آمار و اطلاعات تیم‌ها. با Adobe Illustrator همه کارت‌ها را طراحی کردم. چون منابع دیجیتال مانند امروز نبود، ساعت‌ها برای جمع‌آوری اطلاعات وقت گذاشتم.
سپس تصمیم گرفتم کارت‌ها را چاپ کنم و به بازار عرضه نمایم. اما به دلیل هزینه‌های چاپ و مسائل دیگر، بازخورد خوبی دریافت نکردم. این پروژه درس بزرگی به من داد: چگونه ایده‌ام را به واقعیت تبدیل کنم. هنوز آن کارت‌ها را دارم و گاهی به آنها نگاه می‌کنم. یک تجربه ارزشمند بود که مهارت‌هایم را تقویت کرد.
در این ۳۳ سال تدریس، یک خاطره بامزه یا عجیب از شاگردانتان دارید که هنوز به آن می‌خندید یا تعجب می‌کنید؟
یکی از بامزه‌ترین خاطراتم در این ۳۳ سال تدریس، مربوط به کلاسی است که داشتم یک فرمان خاص را توضیح می‌دادم. گفتم کلید CTRL را نگه دارید و موس را به سمت بالا بکشید. یکی از دانشجویان موس را از روی میز بلند کرد و به سمت بالا برد!
کل کلاس از خنده منفجر شد! او فکر کرده بود این حرکت فیزیکی جواب می‌دهد. آن لحظه جدیتم را کنار گذاشتم و با همه خندیدم. این خاطره نشان می‌دهد حتی در آموزش، یک لحظه ساده می‌تواند به‌یادماندنی شود.
اگر مدرس و پژوهشگر نمی‌شدید، فکر می‌کنید چه شغلی را انتخاب می‌کردید؟
بارها به این فکر کرده‌ام که اگر مدرس نمی‌شدم، چه شغلی انتخاب می‌کردم. با علاقه‌ام به هنر و خلاقیت، احتمالاً آشپز یا کارگردان سینما می‌شدم.
آشپزی برایم جذاب است، زیرا مانند طراحی گرافیک است: ترکیب عناصر مختلف برای خلق چیزی زیبا و هماهنگ. از سوی دیگر، کارگردانی سینما به دلیل روایت داستان و ارتباط با احساسات انسان‌ها برایم هیجان‌انگیز است. هر دو شغل راهی برای بیان خلاقیت و ساختن یک دنیای جدید هستند.
خارج از دنیای طراحی و ادوبی، چه سرگرمی یا علاقه‌ای دارید که به شما انرژی می‌دهد؟
خارج از دنیای ادوبی، به فیلم بسیار علاقه دارم. فیلم‌ها را عمیق و تحلیلی تماشا می‌کنم. سینما برای من یک دنیای جدید برای کاوش احساسات است. موسیقی بین‌الملل نیز برایم جذاب است و به زبان‌های مختلف گوش می‌دهم. این کار دیدگاه‌های تازه‌ای به من می‌دهد.
تحقیق و نوشتن کتاب نیز بخش مهمی از زندگی‌ام است. ذهنم را فعال نگه می‌دارم و همیشه در حال یادگیری‌ام. معمولاً هنگام کار، موسیقی گوش می‌دهم. این ترکیب انرژی و تعادل به من می‌دهد و باعث می‌شود کارهایم با کیفیت پیش بروند.