تفاوت‌های دیزاین و فرم در لوگوتایپ‌های فارسی و انگلیسی
«در دنیای امروز، به دلیل تعامل فرهنگ‌های مختلف با فرهنگ کاملاً متفاوت ایرانی، نوشتار در کنار تصاویر و رسانه‌های گوناگون، نقش بسیار مهمی در برقراری ارتباط ایفا می‌کند. شاید بتوان گفت که کلمات، اصلی‌ترین ابزار ارتباطی هستند و در بسیاری از مواقع، حتی بر سایر عناصر بصری اولویت می‌یابند.
کلمات کوتاه، به ویژه در قالب لوگوتایپ‌ها، اهمیت ویژه‌ای دارند؛ چراکه می‌توانند جوهره‌ی اصلی و نماد یک کسب‌وکار را تنها با یک یا دو واژه به نمایش بگذارند. حروف در موقعیت‌های مختلف، شخصیت‌های متفاوت و دقیقی از خود نشان می‌دهند؛ شخصیتی که متناسب با موقعیت تعریف شده است. این ویژگی‌ها علاوه بر لحن نوشتاری، در فرم نوشتار نیز متجلی می‌شوند.
در زبان انسانی، توصیف صفات شخصیتی بدون نیاز به مشاهده‌ی حرکات افراد، بر اساس نشانه‌های مشخص امکان‌پذیر است. اما در دنیای فرمالیستی حروف، بیان این ویژگی‌ها کار چندان ساده‌ای نیست. انتقال صحیح پیام شخصیتی از طریق حروف، نیازمند شناخت دقیق سیستم‌های خطی ملل مختلف از جمله دستگاه خطی فارسی است. این موضوع، رکن اصلی در انتقال پیام از طریق طراحی نوشتار به شمار می‌رود.
حال تصور کنید که بخواهیم صفات مشخصی را در دو ساختار نوشتاری متفاوت، یعنی فارسی و انگلیسی (لاتین)، به صورت همزمان بیان کنیم؛ به گونه‌ای که مخاطبانی با زبان یا فرهنگ متفاوت نیز بتوانند عملکرد یک برند، استارتاپ، محصول یا خدمات را به درستی درک کنند. این امر مستلزم طی کردن مراحل دقیق در طراحی هر دو نسخه (فارسی و انگلیسی) و آگاهی کامل از تفاوت‌های ساختاری الفباهای این دو زبان است.
تفاوت‌های اصلی دیزاین و فرم در لوگوتایپ‌های فارسی و انگلیسی عبارتند از:
- ساختار خطی و جهت نوشتار: نوشتار فارسی دارای ساختاری پیوسته‌تر است، در حالی که نوشتار انگلیسی با فرم‌های منفصل‌تری طراحی می‌شود. این تفاوت بر ترکیب‌بندی، وزن‌بندی و ریتم بصری لوگوتایپ تأثیر چشمگیری دارد.
- فرم کلی حروف: حروف فارسی سیال‌تر بوده و دارای اتصالات متنوع و ریتمیک هستند، در حالی که حروف لاتین بیشتر مبتنی بر فرم‌های ایستا و مجزا می‌باشند. به همین دلیل، نوشتار فارسی «حرکتی‌تر» و انگلیسی «ایستاتر» به نظر می‌رسد.
- زاویه قلم: در رسم‌الخط فارسی، زاویه حرکت قلم با انگلیسی کاملاً متفاوت است و این تفاوت در ضخامت و مسیر حرکات قلم به چشم می‌آید. این ویژگی، در القای معنا و شخصیت بصری نقش مهمی دارد.
- تفاوت جنس نوشتار: در زبان انگلیسی، استفاده از حروف سریف‌دار باعث ایجاد حس جدیت و اعتماد و قدمت و سابقه می‌شود. در مقابل، برای به دست آوردن چنین ویژگی‌ها در خط فارسی، به سمت خطوط سنتی‌تر بیشتر اتکا می‌شود.
- بیان احساسی: به دلیل انعطاف و سیالی و فراز و فرود در کرسی بیشتر فرم فارسی، امکان القای ظرافت و لحن‌های متنوع بیشتری وجود دارد. در مقابل، فرم لاتین برای انتقال حس مدرنیته، دقت و سادگی مناسب‌تر است.
- تفاوت در تعداد کاراکترها و حجم تشکیل‌دهنده کلمات: در فارسی، به دلیل وجود حروفی با ساختارهای کوچک‌تر (اصطلاحاً خورد اندام)، امکان تغییر مقیاس کلمه بیشتر است. اما در انگلیسی، به دلیل انفصال حروف و جسه تقریبا نزدیک به هم، فضای بیشتری اشغال می‌شود.
- تنوع نوشتاری: در زبان فارسی، برای یک حرف واحد بسته به جایگاهش در کلمه (ابتدا، وسط، انتها، یا تنها) می‌توان برای مثال چهار شکل متفاوت داشت، در حالی که در انگلیسی چنین امکانی محدودتر است.
با درک و شناخت دقیق این تفاوت‌ها، می‌توان به یک دیزاین منسجم و قدرتمند در طراحی لوگوتایپ‌های دوزبانه دست یافت.
اما نکته‌ی کلیدی این است که هدف اصلی در طراحی دوزبانه، صرفاً هماهنگ‌سازی ظاهری دو ساختار متفاوت نیست، بلکه باید در اولویت، انتقال صحیح مفهوم کسب‌وکار قرار گیرد تا لوگوتایپ بتواند کارکرد ارتباطی مؤثری داشته باشد.
امروزه شاهد طراحی‌های موفق بسیاری در زمینه‌ی لوگوتایپ‌های دوزبانه هستیم؛ طراحی‌هایی که مبتنی بر دانش روز و مطالعات عمیق شکل گرفته‌اند.
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که به دلیل شرایط جغرافیایی و فرهنگی ایران و همجواری با کشورهای عربی، تمرکز دیزاینرهای ایرانی بیشتر بر روی ساختارهای خطی فارسی و عربی است و در این زمینه مهارت و قدرت زیادی به دست آورده‌اند.»
نمونه‌هایی از لوگوتایپ‌های دوزبانه طراحی‌شده
- پلاتینیوم – سفارش از عربستان سعودی
- دومیر – با همکاری فرشته ایرانشاهی
- اولکا گندم‌گون – کارخانه کیک و بیسکویت در زنجان
- مدیوم – پلتفرم انتشار محتوا
- وکالت سبینس الادبیه – آژانس ادیبی
- دینالی – با همکاری فرشته ایرانشاهی
- امیدان – کارخانه کنسروسازی
- لاوین – رستوران غذاهای ملل
- هوشیز – پلتفرم بازی کودکان
- جیب‌جت – کیف پول ایرانسل
