طرح جلد تولدی دیگر از متن است

« رولان بارت، نشانه‌شناس، نویسنده و فیلسوف فرانسوی است. او بود که نظریه معروف “مرگ مولف” را اعلام کرد. به اعتقاد بارت هر متنی با خوانش خواننده متولد می‌شود. هر خواننده‌ای در ذهن خود می‌تواند خالق ثانوی متنی که دیگری نوشته است باشد. انسان‌ها به دلیل تفاوت‌های طبیعی در نوع تفکر، عقیده، شرایط پیرامون و… نسبت به یکدیگر، برداشت‌های متفاوتی از یک متن دارند. هر کدام از این برداشت‌ها می‌تواند «اثر»ی دیگر باشد. جدای از دریافت‌های طبیعی ذهن، با فرض این دیدگاه، تاکنون چه تعداد از آثار ثانوی خوانندگان به واسطه خواندن كتابي، به بازآفرینی عيني آن منجر شده‌ است؟

بسیار کم. اکثر آثار بالقوه، فقط در حصار ذهن‌ها باقی می‌ماند، چرا که همه، دانش و خلاقیت عرضه و نمايش افکار خود را ندارند، به جز عده‌ای خاص.

طراحان جلد کتاب جزو آن عده خاص هستند و توانایی خلق دوباره متن از منظر و دیدگاه خود را دارند. آنها مضامین و برداشت‌های ذهنی خود از نوشتار را به گونه‌ای موجز و با تصویر بیان می‌کنند و دنیایی فرازبانی و عینی به‌ وجود می‌آورند. زبان تصویری به معنای خاص کلمه وجود ندارد. آنچه هست بیان بصری است. در طول تاریخ بشر، قواعدی برای زبان گفتاری و نوشتاری به وجود آمده است. اما تصویر، به عنوان اولین شیوه و وسیله ارتباطی بشر، تقریبا قواعدی ندارد. بیان تصویری فراتر از زبان، عمل می‌کند.

در طراحی جلد، نوعی شاعرانگی و یک گشایش آنی برای بیان یک حس وجود دارد. در ابتدا رابطه طراح گرافیک با متن، همان رابطه خواننده‌ای معمولی با متن است. اما این رابطه تا آنجا پیش می‌رود که در نهایت، طراح، به‌طوری محسوس به خالق ثانوی متن تبدیل می‌شود که نهایتا در تصویر جلد کتاب عینیت می‌یابد؛ تصویری که با خلاقیت و هوش هنری، عصاره متن را بیرون می‌کشد تا خواننده را ملموس‌تر با فضای متن آشنا کند.

طرح جلد می‌تواند دلالت‌های ضمنی مضاعفی در ذهن ایجاد کند تا مخاطب بتواند برداشتی مناسب و اثربخش از محتوای متن داشته باشد. طراح از نقش و خط، ترکیب بندی‌های متقارن یا آزاد بهره می‌برد و با به‌کارگیری رنگ‌ها، مفاهیم و معانی انتزاعی و مستتر در متن را هنرمندانه رنگ‌آمیزی می‌کند و به لایه‌های پنهان آن جلوه‌ای برآمده می‌دهد. در واقع می‌توان گفت، تصویر جلد با فرآیندی خلاقانه و لذت‌بخش، تولدی دیگر از متن است که طراح با دمیدن بخشی از قریحه خود، آن را دوباره می‌آفریند.

و چه حسی لذت‌بخش‌تر از اینکه بتوان خالق مجموعه‌ای از آثار فرهیختگان عرصه ادبیات، شعر و علوم دیگر شد.»

وحيدحقي، فارغ التحصيل رشته گرافيک از دانشگاه انقلاب اسلامي تهران است.