طراحی هویت دیداری ارگ رادکان

ارگ رادکان نامی است برگزیده برای عمارتی که بیش از یکصد بهار را در روستای تاریخی رادکان به نظاره نشسته است. این عمارت زیبا که در گذر روزها آسیب فراوان دیده و حتی بخش‌هایی از آن بکلّی فروریخته بود، امروز بشیوۀ معماری بومی و با استفاده از مصالح و روش‌های پایدار و دوستدار محیطِ زیست بازسازی و احیا شده است.

اقامتگاه بومگردی ارگ رادکان عمارتی بزرگ و دیدنی است با یک حیاط اندرونی و بر گردِ آن اصطبل و کبوترخانه و یک حیاط بیرونی که حوضی بزرگ در میان و شربتخانه‌ای در کنار دارد. شاهنشین عمارت به حوض آب مُشرف و دوازده اتاق آن برای پذیراییِ ایرانی از میهمانان به امکانات اقامتی مجهز گردیده است. (از متن بروشور)

روستای تاریخی رادکان در 75 کیلومتری شمال غربی مشهد (نزدیکی شهرستان چناران) و در دامنۀ رشته‌کوه هزارمسجد واقع شده است. عمدۀ شهرت آن بخاطر میل رادکان و دیگر بناهای تاریخی از جمله مسجد جامع رادکان (منتسب به دورۀ نادرشاه افشار)، حمام رادکان (اوایل دورۀ قاجار) و یخدان گِلی گنبدی (دورۀ قاجار) است.

سمت راست: حمام رادکان/ سمت چپ: یخدان گنبدی

نگاهی به روند طراحی:
در طرّاحی هویت دیداری ارگ رادکان، پیش از هر چیز نگاهی انداختیم به آن چیزها که در محیط پیرامون این اقامتگاه دیده می‌شود. کوه‌ها، درختان، پرندگان و دیگر چیزهایی که از روزگار گذشته در این اقلیم زیسته و بجا مانده‌اند.
در این گزارش اشارۀ کوتاهی داریم به برخی از آن‌ها و ارتباطشان با روند طرّاحی اجزای اصلی پروژه که در بخش اول شامل نشانه، بروشور گردشگری و تراکت و در بخش دوم غرفۀ نمایشگاهی است.

جنگل‌های ارس در کوه‌های هزارمسجد

اُرس (سرو کوهی): گونه‌ای سرو بسیار با ارزش و دیرزی است که در مناطق کوهستانی و بیشتر در ارتفاعات بالاتر از 2500 متری می‌روید. این گونه که بومی ایران نیز هست در دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه البرز از آذربایجان تا خراسان و بویژه در شمالِ شرق ایران یافت می‌شود.

بالا: شانه بسر (هُدهُد/ پوپک): پرنده‌ای زیبا از راستۀ سبزقباسانان است که در بسیاری از زمین‌های باز ایران از جمله دامنه‌های هزارمسجد زندگی می‌کند. در سال‌های اخیر بخاطر تغییر روش کشاورزی و استفادۀ گسترده از آفت‌کش‌ها منابع غذایی آن بشدّت کم شده و شرایط زیستی‌اش در معرض خطر قرار گرفته است.
پایین: مزرعه‌ای در نزدیکی روستای رادکان که محصول آن برداشت و بسته‌بندی شده است.

بوم‌شناسی، علم عصیانگر/ مجموعه مقالات کلاسیک در بوم‌شناسی/ گردآوری و ترجمه: عبدالحسین وهاب‌زاده/ نشر چشمه 1381/ از مقالۀ «اخلاقِ زمین» نوشتۀ آلدو لئوپولد.

میل رادکان: برج نجومی هشتصد ساله‌ای است که خواجه نصیرالدین طوسی برای تعیین روزهای مهم تقویمی (همچون آغاز فصل‌ها) طراحی کرده است و از این جهت در زمانۀ خود یگانه بود. میل رادکان مقصد اول گردشگریِ نجوم در ایران است. (از متن بروشور)

خوجه نصیرالدین طوسی: فیلسوف، متکلّم، اندیشمند، ریاضی‌دان و منجّم ایرانی قرن هفتم هجری است. از وی رسالات و کتاب‌های متعددی در ریاضیات، منطق، ستاره‌شناسی، اخلاق، سیاست و … بجا مانده است.

کتیبۀ رمزگونۀ میل رادکان به خط کوفی.

تصویر کوچک: ترسیم خطّی بنا و محل قرارگیری کتیبه (ترسیم از موسسۀ اَرگان معماری ایران).

تشریح‌الافلاک رساله‌ای است در علم هیئت که شیخ بهایی در قرن دهم هجری نگاشته. شیوۀ ‌صفحه‌آرایی و برخی تصویرهای این رساله منبعِ الهام ما در طراحی بوده است.

تصویر شانه بسر در یکی از کتاب‌های چاپ سنگی دورۀ قاجار.

از کتاب «سر کلاس با کیارستمی»/ پال کرونین/ ترجمۀ سهراب مهدوی/ چاپ و نشر نظر 1395

بالا: نسخۀ اصلی نشانۀ ارگ رادکان
پایین: نسخۀ دوم نشانه (نوشتار + ستاره‌ها)

نسخۀ اصلی نشانۀ ارگ رادکان روی جلد بروشور گردشگری

بروشور گردشگری ارگ رادکان/ 8 صفحه 12 در 24 س.م./ کاغذ کرافت 110 گرمی/ چاپ افست چهاررنگ تفکیکی/ +نخ کنفی

جزئیات چاپ و اجرا

پیش‌طرح‌هایی برای نشانۀ ارگ رادکان/ ماکت اولیۀ بروشور

پیش‌طرح نشانۀ ارگ رادکان (شانه بسر)

همنشینی محصول با عناصر محیطی

همنشینی محصول با عناصر محیطی اقلیم (ریشۀ درخت اُرس/ میوۀ درخت بید/ گل بومادران)

ماکت اولیۀ بروشور در ترکیب با سایر عناصر

ماکت‌های اولیۀ بروشور

پیش‌طرح جهت‌نما و نقشۀ راهنما (برای بروشور و تراکت)

تراکت ارگ رادکان که در محوطۀ میل رادکان بین گردشگران (ایرانی و خارجی) توزیع می‌شود. نسخۀ دوم نشانۀ ارگ رادکان (با تاکید بر ستاره‌ها) اینجا به کار بسته شده.