هدف از زیباسازی شهرها، بهبود فضاهای عمومی و پیشرفت شهری است. در بازسازی و زیباسازی فضاهای عمومی از المانهای مختلفی استفاده میشود. سیستمهای روشنایی، تابلوها، نیمکتها، ستونها، فوارهها، گلدانها و گاهی حتی تجهیزات امنیتی و نظارتی جزئی از زیباسازی شهری هستند. طراحان به این المانها “مبلمان شهری” میگویند.
هدف از اجرای پروژههای زیباسازی، «افزایش تعاملات اجتماعی، افزایش ایمنی، بهبود دسترسی و به طور کل بهبود کیفیت زندگی شهری» است. با این حال، گاهی میبینیم که مبلمانهای شهری در راستای برآوردهکردن این اهداف استفاده نشدهاند و به نیازهای شهروندان کمکی نمیکنند.
طراحی شهری یکی از المانهای اصلی فرهنگسازی است
شهرها تنها با بناهای تاریخی یا ساختمانهای معروف خود شناخته نمیشوند. فرهنگ وعادتهای رفتاری شهروندان نیز در تعیین هویت شهرها تاثیرگذار است. برای مثال، تصویری که ما از شهروندان نیویورک داریم تصویر شخصی روی اسکیتبورد است.
منظور از فضای شهری مکانهایی است که در آن کودکان یاد میگیرند و بازی میکنند، دانشآموزان درس می خوانند و مردم در آن کار و فعالیت میکنند. فرهنگ هر شهری در دل همین فعالیتها شکل میگیرد.
نتایج تحقیقات انجام شده نشان میدهد که تغییر و بازسازی مکانهای عمومی بر نوع کار و فعالیتهایی که مردم انجام میدهند تأثیر قابل توجهی دارد. در دهه 1970، در شهر الجزیره محلهها به سبک مدرن طراحی میشدند. زیباسازی و مبلمانهای شهری استفاده شده مانند درختان سایه دار، نیمکتها و چراغ ها به افراد انگیزه انجام فعالیتهایی مانند کارتبازی یا دورهم جمع شدن میدادند. درعین حال، وجود ساختمانهای بزرگ و خیابانهای عریض باعث میشد مردم احساس ناامنی و گمراهی کنند.
در سال 2013، طراحی محلههای این شهر تغییر کرد و طبق نتایج بدست آمده نشان داد که فعالیتهایی که مردم در آن محلهها انجام میدادند مانند دورهمیهای خانوادگی و مذهبی، برگزاری موسیقی خیابانی و یا دستفروشی کاهش یافته است. اکنون، رفاه توریستان از فعالیت و راحتی شهروندان مهمتر است.
همچنین در سئول، کارگاههای کهنه و قدیمی شهر در پروژه توسعه شهری تخریب شدند. با این کار ارزشهای تاریخی و فرهنگی مردم این شهر نیز از بین رفت.
توجه به احساس تعلق مردم در طراحی شهری
در سیستم سرمایهداری، فضای شهری تنها مکانی برای خرید و فروش است. اما جامعه شناسان فضاهای شهری را مکانهای عمومی برای ملاقات مردم با یکدیگر تعریف میکنند. با این حال، در سالهای اخیر این تعریف نادیده گرفته شده است و اکنون میبینیم که در لندن اکثر پارکهای بزرگ تبدیل به ساختمانهای شهرداری شدهاند.
سالهاست نظریهپردازان شهری به ارتباط بین نوع طراحی یک شهر و کیفیت زندگی شهروندان آن پرداختهاند. زمانی که فضاهای شهری متناسب با گروههای مختلف افراد طراحی نشده باشند، آن شهر پیشرفت نمیکند. معماران و طراحان زیباسازی باید به هنگام طراحی فضاهای شهری به این نکته دقت کنند که فعالیتها و زندگی روزمره مردم یکی از نکات مهم است. همچنین، در نظر گرفتن فضایی برای پیادهروی افراد در سلامتی، پایداری و سرزندهبودن آنان تاثیرگذار است.
در دهه 1970، نظریهای مبتنی بر ارتباط بین فضاهای عمومی و استفاده مردم از آن بیان شد. طبق این نظریه، زمانی که مردم احساس تعلق به مکانی دارند از آن استفاده میکنند. پس در طراحی شهری، توجه به نیازها و خواستههای شهروندان بسیار مهم است.