ایران درودی
ایران درودی

ایران درودی؛ به یاد «ایران» هنر

بانوی نور به نور پیوست

«بانوی نور به نور پیوست»، این جمله عنوان خبری بود که به تاریخِ هفتم آبان ماه 1400 از صفحه رسمی استاد گرانقدرِ عرصه ی هنر نقاشی، بانو «ایران درّودی» منتشر گردید. این خبر همچون بیشمار اخبار تاسف انگیز از مرگ اهالی فرهنگ و هنر که این روزها بسیار دیده می شود، همه‌ی دوستداران را حیرت زده و ناراحت نمود.

ایران درّودی

سخن گفتن از ایران درّودی، شخصیت و زندگی پرفراز نشیبش، که خود آن را به تفصیل در کتاب مشهور و پر مخاطب «در فاصله ی دو نقطه…!» شرح داده است و همچنین تامل و تفکر در آثارش و نقد و بررسی تک تک آن ها، نیاز به ساعت ها گفتگو و نگارش و ساخت فیلم و… دارد و تاریخ فرهنگ و هنر ایران نیازمند مستند نمودن آن است؛ اما من در این نوشتار تنها قصد دارم به شرح خاطره‌ای از آشنایی با او بپردازم که شاید سندی بسیار کوچک باشد از صدها روایت شفاهی دیگر که افراد آشنا و ناآشنا از دیدار با این بانوی هنرمند ایرانی در طول زندگی پربارش داشته اند و به عنوان یک طراح گرافیک باید بگویم این خاطره بی ارتباط با موضوع گرافیک هم نیست:

در اردیبهشت ماه 1396 به مناسبت روز جهانی موزه، برنامه ای در «موزه‌ی گرافیک ایران» برگزار گردید که مسولیت آن را برعهده داشتم و از آقای استاد «مصطفی ملکیان» (استاد فلسفه و اخلاق) و آقای استاد «سید احمد محیط طباطبایی» (رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران) برای ارائه ی سخنرانی دعوت نمودم. در آن روز به فراخور مهمانان و علاقه مندانشان، از رشته های دیگر نیز در کنار طراحان گرافیک به این موزه آمده بودند، که در بین آن ها مدیر برنامه و همراه همیشگیِ بانو ایران درّودی، خانم تکتم نعیمی نیز حضور داشت که به گفته‌ی خودشان برای دیدار با آقای ملکیان و رساندن پیامی از سوی بانو درّودی به ایشان، آمده بود.

این اتفاق سبب آشنایی من با خانم نعیمی شد و چندی بعد پیرو درخواست بانو درّودی قراری تنظیم نمودیم و به اتفاق آقای ملکیان به منزل ایشان رفتیم و در این دیدار بود که من با منش فکری، زندگی شخصی و هنری بانو درّودی و فعالیّت های سختگی ناپذیرشان بیش از پیش آشنا شدم.

همچنین از آنجایی که به عنوان یکی از اعضای کمیته ی موزه گرافیک به طور معمول در فکر جمع آوری آثار ویژه و کمیاب برای گنجینه ی موزه هستم، از این آشنایی‌ها بهره بردم و با معرفی موزه گرافیک ایران و گنجینه‌ی آن به ایشان، درخواست اهدای آثاری در زمینه ی گرافیک نمودم، با این هدف که گنجینه‌ی موزه ی گرافیک در کنار آثار دیگر هنرمندان سرشناس ایران از نام و آثار ایشان بی بهره نماند. بانو درّودی نیز به واسطه فروتنی و خُلق نیکوی شان پیشنهاد مرا پذیرفتند و از خانم نعیمی خواستند که تعدادی پوستر، کاتالوگ و مجله در ارتباط با نمایشگاه ها و گزارشاتی که از آثارشان در طی سال های بسیار به چاپ رسیده بود را در اختیار موزه گرافیک ایران قرار دهند.

به خاطر دارم که خانم نعیمی من را به یکی از اتاق های منزل بانو درّودی که در واقع اتاق کار و اسناد و مدارک حرفه‌ای ایشان بود، دعوت نمود و پوسترها و مجلات بسیاری را معرفی کرد که مرتبط با نمایشگاه‌ها و گفتگوهایی از سال های مختلف فعالیت هنری ایشان بود.

در بین این آثار، پوسترها بیش از همه مرا به خود جلب نمود، به ویژه زمانی که دانستم بانو ایران درّودی برای نمایشگاه های نقاشی اش اکثراً طراحی پوسترهایش را خود انجام داده است. این پوسترها بیشتر متعلق به دهه ی چهل و پنجاه خورشیدی بود و به سبک پوسترهای آن سال ها اغلب وسط چین و قرینه بود، به طوری که برگزیده ای از آثار نقاشی آن نمایشگاه در وسط قرار می گرفت و نوشتار آن با حروف چاپی و یا دست نویس در پایین ترکیب می شد. مانند تصاویر (1و2) که پوسترهایی از سال های 1343 و 1352 خورشیدی هستند.

پوستر نمایشگاه نقاشی ایران درودی بهمن 1342
پوستر نمایشگاه نقاشی ایران درودی بهمن 1342
پوستر نمایشگاه نقاشی ایران درودی خرداد 1352
پوستر نمایشگاه نقاشی ایران درودی خرداد 1352

همچنین در بین پوسترها به اثری برخورد کردم که بر خلاف دیگر پوسترهای نمایشگاهی ایشان که به صورت تک و یا دو، سه عدد از آن ها باقی مانده بود، این اثر در تعداد زیادی موجود بود. از عنوان پوستر می شد فهمید که متعلق به نمایشگاه معروف مروری بر نقاشی های ایران درّودی است که به سال 1387 در موزه ی هنرهای معاصر تهران برگزار شد و به خاطر داشتم که در سال های دانشجویی برای دیدن آن نمایشگاه رفته بودم، اما این پوستر در خاطرم نبود. تصویر(3)
خانم نعیمی توضیح دادند که طراحی این پوستر توسط استاد «عباس کیارستمی» انجام شده است و با وجود اینکه ایشان سعی کرده اند موها را با تاش هاش های قلمو ترکیب کنند، اما در آن سال اجازه ی منتشر شدن این پوستر در مکان های دولتی و غیر داده نشده است و برای همین این اثر در تعداد بسیار هنوز در منزل بانو درّودی موجود بود.

موزه هنرهای معاصر تهران / مروری بر آثار ایران درودی خرداد 1387
موزه هنرهای معاصر تهران / مروری بر آثار ایران درودی خرداد 1387

اما پوستری که از همه جذاب تر می نمود و از دیدن این اثر و اهدایش به گنجینه ی موزه گرافیک بسیار خوشحال شدم، پوستر نمایشگاه نقاشی ایران درّودی در تالار فرهنگ به تاریخ 1340 خورشیدی بود. در شرح این اثر می توان گفت که طراحی آن از تکنیک فتومونتاژ بهره گرفته است و بانو درّودی عکس آن سال هایش را در انبوهی از تکه های روزنامه ها و مجلاتی که خارج از کشور، گزارش و نقد و بررسی نمایشگاه هایش را چاپ کرده اند، به صورت کمی مورب در پوستر جای داده است.

همه ی عناصر موجود در این اثر در گردش اند، حتی انتخاب و چیدمان نوشتار همراستا با فضای پویای طراحی پوستر است. همچنین انتخاب تک رنگ سیاه بر سفیدی کاغد که بر حال و هوای تکه هایی از اخبار مطبوعات تاکید دارد، مخاطب را بیشتر به خود جذب می نماید. تصویر(4)

پوستر نمایشگاه نقاشی ایران درودی در تالار فرهنگ
پوستر نمایشگاه نقاشی ایران درودی در تالار فرهنگ

در آن روز، این چند اثر به همراه تعدادی دیگر پوستر، کاتالوگ و مجله به من سپرده شد، تا به موزه گرافیک ایران اهدا شود. و امروز خرسندم که همه ی این اتفاقات کنار هم نشستند تا بتوانم با بزرگی دیگر، از انسان های نیک هم‌روزگارم بیشتر آشنا شوم، با او هم نگاه و هم صحبت شوم و بجز وجه هنری شناخته شده اش در جهان، که نقاشی است، ذوق او در طراحی گرافیک را نیز بشناسم و به خانه ی دوست داشتنی طراحان گرافیک ایران، یعنی موزه ی گرافیک، بخشی از این یافته ها را هدیه کنم.
نامت در جهان هنر جاوید است، بانوی ایران.

مطلب ارسالی: شادی تاکی (طراح گرافیک و پژوهشگر هنر)